Thoát khỏi ám ảnh về sự thành công và thất bại

Chúng ta khát khao được thành công, và rồi ám ảnh bởi sự thành công ấy. Hầu hết thời gian trong đời ta dành để suy nghĩ làm sao để thành công. Nó ám ảnh ta đến mức ta gục ngã ngay lập tức trong thất bại, hoặc phát rồ lên với những điều mà ta chưa làm được. Ta cọc cằn, khó chịu và phát tiết với những người xung quanh một cách vô lý. Hoặc tệ hơn, ta dần đánh mất bản thân mình và có thể rơi vào những rối loạn tâm lý.

Vì sao ta lại bị ám ảnh bởi sự thành công và thất bại

Chủ nghĩa tôn sùng sự thành công

Bằng nhiều cách khác nhau, con người thuyết phục nhau rằng cần phải tôn sùng sự thành công:

• Làm người cần có chỗ đứng trong xã hội
• Sống là phải có tham vọng
• Người không có tiền không được xem trọng
• Phải trở thành người đứng đầu
• Phải trở thành người có chức, có quyền, được người khác nể trọng
• Phải có danh phận, địa vị
• Phải hơn người khác
• Là đàn ông thì phải làm nên nghiệp lớn
• Là phụ nữ thì phải có sự nghiệp riêng
• Là người cần phải có con cái
• Sống là phải khiến cho xã hội tôn trọng, kính trọng, ngưỡng mộ

Hàng nghìn thứ đạo lý khác nhau được đưa ra để truyền đạt chủ nghĩa tôn sùng sự thành công.

Xã hội ra sức ca ngợi những người có tiền, có quyền, có địa vị, có thành tựu. Họ tôn vinh những người “thành công” đó bất chấp tất cả. Những cái sai được xem nhẹ, những tội ác được tha thứ dễ dàng, nhân phẩm chỉ còn là thứ yếu, nếu bạn là một người thành công. Chính điều này làm con người theo đuổi sự thành công một cách bất chấp, bỏ qua toàn bộ các giá trị cốt lõi của nhân sinh.

Chủ nghĩa phê phán sự thất bại

Tương tự như chủ nghĩa tôn sùng sự thành công, con người cũng tạo ra hàng nghìn lời lẽ khác nhau để phê phán sự thất bại.

• Nghèo là cái tội
• Không có tiền đồ là kẻ phế vật
• Không được phép dừng lại, không được phép nghỉ ngơi khi trong tay chưa có gì
• Đồ thất bại, đồ vô tích sự, đồ không làm nên trò trống gì
• Chỉ có ăn học cũng không làm được
• Chỉ có đi làm kiến tiền thôi cũng không làm ra hồn
• Sao người khác làm được mà anh/em/con/mày không làm được
• Không có khả năng kinh tế để phụng dưỡng cha mẹ là bất hiếu
• Không thể cho con những thứ con người ta có là cha mẹ vô dụng

Xã hội không chấp nhận những kẻ sống nhàn nhã, không phấn đấu vươn lên. Nhiều người bỡn cợt trước sự thất bại của người khác, thể hiện sự xem thường khi ai đó chưa đạt được thành tựu gì. Lời dè bỉu, dèm pha liên tục được rót vào tai của những người đang chật vật trên đường đời. Sự xấu hổ, và nỗi sợ bị chỉ trích, cười đùa khiến cho nỗi sợ thất bại tăng lên. Nỗi sợ thất bại khiến cho con người ta tự chỉ trích chính mình, tự trách móc bản thân. Họ cấu xé và tự phê phán bản thân trong từng kết quả.

Hệ lụy của việc ám ảnh sự thành công và thất bại

Việc ám ảnh sự thành công và thất bại mang lại nhiều bất ổn tâm lý cho bất kỳ ai. Nó khiến con người ta nỗ lực theo đuổi sự hoàn hảo. Tính cách trở nên quá cầu toàn một cách cực đoan. Những người này có thể dễ dàng rơi vào trạng thái tâm lý All or Nothing. Tính cách trở nên dễ cáu kỉnh, tức giận khi những việc xung quanh không diễn ra theo ý muốn. Tính kiểm soát gia tăng. Liên tục so sánh bản thân với người khác. Căng thẳng ngày một nhiều hơn. Nỗi sợ theo đó cũng tăng lên đáng kể. Tâm lý tự chỉ trích, phán xét, phê phán bản thân được hình thành rõ ràng. Một số bệnh lý có thể đi kèm như trầm cảm, rối loạn lo âu.

Ám ảnh quá mức có thể dẫn đến tam quan lệch lạc. Ví dụ như, tôn sùng những kẻ thành công dù nhân cách vô cùng biến thái, và gây ra nhiều tội ác. Thường hay phán xét, chê bai, miệt thị người khác. Theo đuổi sự thành công bất chấp sức khỏe, gia đình, nhân phẩm, giá trị bản thân. Tự hủy hoại bản thân khi không thể đạt được thành công như mong đợi.

Một người ám ảnh sự thành công và thất bại cũng sẽ truyền sự ám ảnh này cho con cái. Họ ra sức dạy dỗ con cái phải trở thành người thành công. Họ ép buộc tư tưởng thành công cho con mình, dù chẳng biết con mình muốn gì, cần gì. Họ tạo nên những đứa con mang đầy tổn thương.

Sự khác nhau giữa làm việc vì tham vọng và làm việc vì yêu thích là gì?

• Làm việc vì tham vọng

Thứ họ luôn hướng tới là kết quả cuối cùng. Nếu kết quả cuối cùng như mong đợi, họ “hạnh phúc”. Nếu kết quả cuối cùng không như mong đợi họ đau khổ. Cả hành trình này, họ liên tục sợ hãi. Họ sợ mình thất bại. Họ sợ bị chê cười rồi xấu hổ. Họ liên tục so sánh mình với người khác. Họ liên tục so sánh những gì mình làm được với những gì người khác làm được. Họ tự đặt nhiều áp lực lên bản thân. Họ sẵn sàng trách mắng, hành hạ, đánh đập mình khi chưa có được sự thành công như mong muốn.

Họ không thực sự yêu thích những gì mình đang làm. Thứ mà họ yêu thích là kết quả, là cảm giác thành công. Họ tưởng tượng cảm giác mình được công nhận và tôn vinh. Họ khao khát sự tán dương của người khác hơn tất cả. Công việc họ đang làm chỉ là công cụ giúp họ đạt được sự ca ngợi của người khác, hoặc là thứ “hạnh phúc” mà họ ảo tưởng.

Bạn vẽ là vì muốn trở thành họa sĩ. Bạn vẽ thật nhiều để trở thành một họa sĩ giỏi. Bạn so sánh tranh của mình với tranh của người khác. Bạn trách móc bản thân khi không thể cho ra một tác phẩm được người đời ca tụng. Bạn khát khao được ca ngợi là họa sĩ tài ba với những tác phẩm kiệt xuất.

• Làm việc vì yêu thích

Họ tận hưởng từng khoảnh khắc làm việc của mình. Họ yêu thích từng hành động làm việc. Không có nhu cầu phải so sánh, phải hơn ai cả. Họ thoải mái sáng tạo. Họ thử nghiệm những gì mình nghĩ ra mà không bận tâm đến thành công hay thất bại. Họ nghiên cứu một cách say mê. Họ không tính số lần thất bại hay thành công. Họ hạnh phúc trong chính công việc họ đang làm.

Họ chẳng màng đến tham vọng, cạnh tranh. Họ không quan tâm đến việc đấu tranh để giành giựt địa vị, quyền lực, tiếng tăm. Họ chẳng cố gắng để định nghĩa bản thân dựa trên những gì mình đạt được. Vì thế mà bên trong họ không có những mâu thuẫn, sự bất hòa hay bất kỳ dấu tích bạo lực nào.

Bạn vẽ vì bạn yêu thích hành động vẽ, bạn yêu thích sắc màu, cây bút và tờ giấy. Bạn vẽ những gì mình thích thú. Bạn thử nghiệm những cách vẽ, lối vẽ mà mình muốn. Bạn sáng tạo những bức tranh. Bạn cảm nhận tác phẩm của mình và cảm nhận tác phẩm của người khác mà chẳng hề có chút so sánh.

Làm sao để thoát khỏi ám ảnh về sự thành công

1. Không nên gán ghép ý nghĩa thành công và thất bại cho bất kỳ điều gì

• Ý nghĩa là do con người gán ghép theo chủ đích riêng, nó không có thực

Mọi ý nghĩa đều là do con người cố tình gán ghép. Ý nghĩa tốt hay xấu không xuất phát từ tự thân vật thể, sự việc, mà xuất phát từ mục đích của con người. Họ cố gắng gán ghép ý nghĩa theo chủ đích cá nhân. Một thứ bình thường nếu bị gán ghép ý nghĩa xấu thì sẽ bị mọi người xa lánh. Một thứ chả có tác dụng gì được gán ghép ý nghĩa tốt cũng sẽ được nhiều người săn đón. Chính vì thế mà ta nên có sự thông minh trong việc lắng nghe lời người khác nói. Cần phải có sự chọn lọc cẩn thận về những gì nên nghe theo và những gì nên bỏ ngoài tai, đặc biệt là những gì liên quan trực tiếp đến ta.

Bất kỳ ý nghĩa nào mà ta muốn chủ động gán ghép đều cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Cần phải có sự lựa chọn sao cho phù hợp nhất với mục đích sống, lý tưởng sống của ta. Nếu ta hướng đến sự tốt đẹp, an bình thì ta không nên đặt những ý nghĩa quá tiêu cực cho những kết quả mà ta gặt hái được. Ta không thể vừa vùi dập chính mình vừa mong đợi điều tốt đẹp được. Bất kỳ nỗ lực nào của ta ngày hôm nay đều có ý nghĩa nhất định đối với cuộc đời của ta trong ngày mai. Đó có thể là những bài học, kinh nghiệm và nhận thức mới về bản thân.

• Làm mất ý nghĩa thực sự của hành động

Không thể chỉ tập trung vào mỗi kết quả. Kết quả chỉ xuất hiện trong một khoảnh khắc. Loại bỏ toàn bộ quá trình hành động, chỉ tập trung vào một khoảnh khắc, không khác gì là lãng phí cả đời chỉ để sống một giây. Chưa kể tới việc khoảnh khắc ấy có thể trái với mong đợi, và gây đau khổ. Để sống một đời trọn vẹn, ta nên tập trung và cảm nhận từng khoảnh khắc trong đời. Mỗi một hành động đều có giá trị nhất định, không có gì là vô nghĩa cả. Ta nên tận hưởng từng khoảnh khắc làm việc và yêu thích từng khoảnh khắc ấy. Sự tập trung này mang lại sự thoải mái cho tinh thần trong từng phút giây làm việc.

Ta chìm đắm vào từng khoảnh khắc làm việc, sáng tạo và hết mình với nó. Ta hạnh phúc trong từng giây phút được làm việc. Ta say mê công việc ấy. Công việc là nơi để ta thể hiện con người mình trong phút giây ấy.

• Thành bại không thể nói trong một lời

Sự thành công của ngày hôm nay không chắc đã có lợi cho ngày mai. Thất bại của hôm nay cũng không chắc đã là bất lợi cho ngày mai. Bạn không thể chắc chắn về những gì có thể xảy ra trong tương lai. Bất kỳ điều gì cũng có thể là thuận lợi và bất lợi, tùy vào tình hình của tương lai và cách bạn ứng phó với nó.

Nếu ta bình tĩnh nhìn lại cuộc đời mình một cách khách quan, ta có thể nhận ra rằng có những điều ta cho là thất bại ngày xưa, nay hóa ra lại là điều tốt. Có những thứ hóa ra không xảy đến lại là tốt hơn. Không ít thứ ta mong muốn nhưng lại chẳng có lợi ích gì cho ta. Nhiều thứ ta ghét bỏ nhưng lại mang đến nhiều giá trị cho cuộc đời ta.

2. Định nghĩa lại sự thành công

Thành công không nên chỉ là việc đạt được mục tiêu cuối cùng. Khi bạn đang làm việc, hành động, bạn đã có sự thành công. Khi bạn đã nỗ lực hết sức, bạn cũng đã thành công. Khi bạn tin rằng mình có thể, và tiếp tục hành trình của mình, bạn cũng đã thành công. Mỗi một bước nhỏ bạn tiến lên ngày hôm nay, mỗi một sự nỗ lực, mỗi một sự nhận thức về bản thân, mỗi một lời động viên bạn dành cho chính mình, cũng là sự thành công. Kể cả là bạn chỉ đang tồn tại cho qua những ngày khó khăn, bạn đã là người thành công. Đạt được những sự thấu hiểu mới về bản thân, biết đủ, bình an trôi qua một ngày, tất cả đều là thành công.

Đừng định nghĩa thành công là một thứ gì đó quá lớn lao. Con người không xây dựng niềm tin vào bản thân thông qua những bước nhảy vượt bậc trong đời. Chúng ta xây dựng niềm tin vào chính mình thông qua từng điều nhỏ nhặt mà ta gặt hái được. Sự tự tin cứ thế mà được hình thành mỗi ngày thêm một chút.

3. Tập trung vào hành trình cuộc đời

Đừng lãng phí cả đời chỉ để chờ đợi một khoảnh khắc. Thay vào đó, hãy tận hưởng từng khoảnh khắc trọn vẹn trong cuộc đời của mình. Cuộc sống là tổ hợp của những yếu tố khác nhau: gia đình, bạn bè, công việc, học tập, đời sống tinh thần… Mỗi một khoảnh khắc đều mang một ý nghĩa nhất định. Những giây phút vui đùa cùng con cái, trò chuyện cùng bạn bè, ngồi cạnh người thân đều rất đáng giá. Khi làm việc ta tập trung hết mình vào công việc. Khi ở một mình ta tập trung cảm nhận bản thân, tìm hiểu và thấu hiểu chính mình. Khi ăn ta cảm nhận hương vị của thức ăn. Khi bước đi ta cảm nhận từng bước chân của mình.

Mỗi một giai đoạn của cuộc sống đều mang lại cho ta một ý nghĩa nào đó. Đó có thể là những bài học, những kinh nghiệm, những giây phút thư giãn, những sự hiểu biết mới về bản thân, những lúc đối diện với chính mình. Ta trưởng thành hơn về mặt tâm lý, tinh thần. Ta hiểu hơn về mình. Ta bình an hơn. Ta biết ơn hơn. Ta chỉ đơn thuần là chính mình.

4. Hiểu về trường khả năng thuần túy

Thành tựu lớn lao hoặc nhỏ bé có thể gặt hái được vào lúc này hoặc lúc khác. Hãy cho bản thân thời gian được đi dần tới đích đến. Mọi hành trình đều cần có thời gian, và thời gian cho mỗi hành trình là hoàn toàn khác nhau. Từ A đến B có muôn vàn con đường để đi. Có thể ta đang đi trên không đúng lộ trình đã định sẵn từ ban đầu, nhưng ta vẫn có thể sẽ đến đúng nơi mình muốn đến. Trên con đường đi đến đích, ta hoàn toàn có thể đạt được nhiều đích khác. Thứ ta gặt hái được có thể còn to lớn hơn thứ ta mong đợi rất nhiều, cũng có thể là thứ khác hoàn toàn với những gì ta đã nghĩ đến.

Hãy để cho chính mình được hòa mình vào trường khả năng vô tận của vũ trụ. Hãy đơn giản là chào đón mọi điều có thể tới, mọi kết quả có thể gặt hái được.

Xem thêm: Quy luật Tiềm năng thuần khiết- (7 Quy luật tâm linh để thành công – phần 1)